S
traatman(s) / Straetman(s) Genealogie

Heraldiek Straatman / Van (Der)Straten

 

Door: Ruud Straatman

Laatste update: 18 maart 2010

Op deze pagina brengen we de heraldiek van de geslachten Straetman en Van (der) Straten in kaart.

Philippe Straatman en ikzelf hadden bij het begin van dit onderzoek in 2004 steeds sterke vermoedens dat de 16e en 17e eeuwse Straatmannen en Van (der) Straten uit Gelderland en het Land van Kleef verwant zijn aan de Utrechtse Van (der) Straten. Heraldische aanwijzingen lijken ons gelijk te geven. Ook zijn er genealogisch steeds meer aanwijzingen daarvoor. Maar feitelijk hebben we het genealogische bewijs nog niet kunnen leveren.

Anderzijds kan een streep worden gehaald door een mogelijke relatie tussen de 14e en 15e eeuwse Rheinlandse Ridderfamilie Van/Von der Straten uit de omgeving Kleef / Gogh / Kevelaer / Weeze (met een actieradius tot in Arnhem) en de latere 16e en 17e eeuwse Gelderse Van (der) Straten en Straetmannen. Heraldisch gezien althans. Maar ook historische bronnen lijken te wijzen op een uitsterven van het Kleefse riddergeslacht.

De vaak geclaimde relatie tussen de Ridderfamilie Van der Straten uit het Kleefse en de vroeg middeleeuwse Ridders van Straten uit Sint-Andries bij Brugge lijkt eveneens naar het rijk der fabelen verwezen te kunnen worden. Alle bronnen lijken er op te wijzen dat het Rijnlandse geslacht Van der Straten haar wortels gewoon in die streek heeft en in de loop van de dertiende eeuw uitgroeide van "dorpsnotabelen" tot een machtige familie met veel invloed aan het hertogelijke en graaflijke hof. Ook heraldisch pleit er niets voor een Vlaamse herkomst.

Een relatie tussen de Kleefse Von/Van der Straten en de later zéér rijke en machtige familie Van der Straten uit Belgisch Brabant / Antwerpen die lange tijd (en onbewezen) is geclaimd lijkt eveneens volledig appocrief en dus vals te zijn.

Wel wijst recent eigen onderzoek uit dat er Gelderse Van der Straten in de eerste helft van de 16e eeuw naar Brugge zijn getogen, waaruit een vooraanstaande familie in het Brugse Vrije voort kwam. Zie de artikelen op de weblog. In latere instantie zullen de brugse wapens in dit overzicht worden verwerkt.




Van Straten - Sint Andries (Brugge)

 

Rijckaert I van Straten, 13e eeuw

Rijckaert I van Straten, Vlaams Ridder en Heer van Straten, zou de eerste geweest zijn, die in zijn schild drie zilveren degens droeg op een zwart veld. Rijkaert I stierf in 1250. Dit wapen werd later (op een rood veld) het embleem van Sint Andries (bij Brugge), waar de Heren van Straten een burcht hadden. Later bouwden zij een tweede burcht te Varsenare (bij Jabbeke), eveneens in West-Vlaanderen. Varsenare voert hetzelfde wapen, echter met de zwaarden op het originele zwarte veld.

Bron: www.jabbeke.be en www.ngw.nl















Van der Straten - Kleve / Goch

 

De heren Van der Straten, Dideric, Henric en Johan van (der) Straten, 14e eeuw

Invloedrijk en ook gewoon rijk Riddergeslacht uit Kleve, Kevelaer en de omgeving van Gogh. Naar eigen zeggen van vlaamse oorsprong, maar heraldisch herinnert niets aan het beroemde wapen met de zwaarden. Er bestaan ook geen genealogische aanwijzingen voor zo'n verband.

Enkele Diderics, Henrics en Johanns volgden elkaar op als leenman en bestuurder en zij wisten een zeer aanzienlijke positie op te bouwen aan zowel het Kleefse als het Gelderse Hof. Hun kapitaal verwierven ze bij de ontginning van het Reichswald. Door leningen te geven aan de hertogen van Gelre en de graven en latere hertogen van Kleef wisten zij hun invloed verder uit te bouwen.

Bron: Heraut van Gelre, Wapenboek van het hertogdom Gelre, kort vóór 1378.
Brussel, Koninklijke Bibliotheek, 15.652-56. Zie website.

In het Gelders Archief, Charterverzameling, worden 7 zegelafdrukken met bovenstaand wapen bewaard:

Straten, Diderik van der, d.d. 1349 jan. 25, nr 0243 - 484/7
Straten, Johan van der, 1357 sep. 8, nr 0243 - 560/5
Straten, Johan van der, 1359 jan. 25, nr 0243 - 272/16
Straten, Hendrik van der, 1359 jan. 25, nr 0243 - 272/17
Straten, Johan van der, 1368 nov 1, nr 0243 - 380/52
Straten, Johan van der, 1368 nov 1, nr 0243 - 437/70
Straten, Hendrik van der, 1368 nov 1, nr 0243 - 380/54



Diderik van der Straten


Johan van der StratenHendric van der Straten
De zegels van resp. vader Diderik (1349) en beide zoons Johan (1359) en Hendrik (1368).


Zegel Anna van der Straten 1468


Anna van der Straten, 1468

Deze familie Van der Straten lijkt uit te sterven met Anna van der Straten. Zij was  dochter van Johan van der Straten en Mechtild van Bylandt en erfvrouwe van Schloss Wissen.

Zegel Anna van der Straeten, weduwe van Johan van Broekhuizen, heer van Loe en Geysteren. 1468 januari 20, Schloss Wissen

Alliantiewapen:
Heraldisch links (voor de kijker thuis rechts) de vis van Van der Straeten, rechts in schildhoofd hermelijnstraatjes van Van Broekhuizen.


Bron: M. Flokstra, Geysteren in de middeleeuwen, in: Castellogica, band II, pag. 18-32 , pag. 28
. (Bron aldaar: Archiv Schloss Wissen.)


Van der Straten - Antwerpen / Gelre

 

Pierre van der Straten, 1521

De nakomelingen van Pierre van der Straten (1479? - 1530) beweerden dat hij afstamde van de Van der Straten uit Kevelaer / Goch. Deze afstamming lijkt echter puur apocrief, hoewel het tegendeel ook niet bewezen is. Gangbare opvatting is dat hij een "parvenue" was in de beste zin des woord: steenrijk geworden in de handel en in dienst getreden van Keizer Karel V als "warandijn" (keizerlijke toezichthouder) van de Antwerpse Munt. Pierre woonde op Kasteel Cleydael, kocht een aantal heerlijkheden en zijn familie nam adellijke allures aan. Zijn nakomelingen bekleedden tal van invloedrijke posten.

Het Wapen van Pierre van der Straten was oorspronkelijk "gebalkt van azuur en zilver". In 1521 werd hem vanwege grote verdiensten door Keizer Karel V het bijzondere recht verleend om in het schildhoofd de arendpoten van het keizerrijk te voeren. In dit opgewaardeerde wapen, als afgebeeld ter linkerzijde, staan de arendspoten in sabel (zwart) op een gouden achtergrond en zijn de dwarsbalken van azuur en zilver. De van Pierre van der Straten af stammende Belgische adellijke familie Van der Straten - Waillet voert dit wapen tegenwoordig nog steeds.

Bronnen: : Hervé Douxchamps, Aux Origines de la famille van der Straten-Waillet-Ponthoz, in: Le Parchemin, jaargang 56, nr. 274 (juillet-aoűt 1991), pag. 222 e.v. / W. Vermant, Figuren van Europees Formaaat op Cleydael: Pieter van der Straten (1479 (?) - 1530).




Peeter van der Straten, 1560

Pierre's zonen en hun nakomelingen voerden het wapen met de arendpoten ook. Ook zoon Peter van der Straten voerde het wapen in zijn zegel (zie onderstaand). Opvallend is alleen dat zoon Johan van der Straten, die zich Stratius noemde, zegelde met dit wapen maar als raadsheer van het Hof van Gelre een ander wapen voerde, dat wel kan doorgaan als een variant op dit familiewapen. (Zie volgende item.)


Zegel Peeter van der StratenDetail zegel Peeter van der Straten

Zegel van Peter van Straten met randopschrift
"PEETER
VAN STRATEN" plus detail (1560, Wolfheze)



Zegel Johan StratiusDetail zegel Johan Stratius

Zegel van Joahn Stratius met randopschrift
"
IOANNES STRATIVS" plus detail (1545, Wolfheze)

Bron: De Archieven der Ridderlijke Duitsche Orde, Balie van Utrecht, Inv.nr. OA.877.0. (Oud archief 1200-1815, De commanderij van Utrecht, Stukken betreffende het financiële beheer, Erfpachtgoederen, Erfpachten in Gelderland, Goed Wolfheze.)



Johan Stratius, 1545

Johan Stratius (Van der Straeten) was ook een zoon van Pierre van der Straten. Ambassadeur van de Keizer in Polen en Denemarken, Raadsheer van het Hof van Gelre en Zutphen (29 januari 1545) en "militair auditeur". Hij overleed op 29 april 1561. Het ter linkerzijde afgebeelde wapen staat afgebeeld bij de heraldische verzameling van het Hof van Gelre. Officiële beschrijving: Doorsneden: A in goud een omgewende uitkomende zwarte bok; B in zilver drie groene dwarsbalken.

Bron: De Heraldische Databank Centraal Bureau Genealogie.

Groen is een tamelijk ongebruikelijke kleur in de heraldiek. Waarschijnlijk waren de balken oorspronkelijk blauw, en bleken de pigmenten in de gebruikte verf op de oude afbeeldingen instabiel. Dat blauwe verf in de loop der eeuwen vaak groen kleurt is bij kunstkenners en restauratoren een bekend fenomeen.

Het is niet duidelijk waarom in het wapen van Stratius, als zoon van Pierre van der Straten, de arendspoten plaats hebben gemaakt voor de bok, terwijl hij bij een private transactie in 1545 wel zegelde met het familiewapen. Een goede hypothese zou kunnen zijn dat de vervanging van de arendspoten door de bok zou zijn geschied om een onderscheid te maken tussen Johan Stratius en zijn broer François van der Straten die beiden soortgelijke posities bekleedden. Of om via het zegel onderscheid te kunnen maken tussen privé en zakelijk.

Opvallend is alleen dat het wapen met de bok erg veel gelijkenis vertoont met het wapen van de Utrechts-Gelderse familie Van Straten / Straetman. (Zie volgende item.) Mogelijk zocht Stratius, door zich te identificeren met de in goed aanzien staande "inheems Utrechts-Gelderse" familie Van der Straten / Straetman, een soort legitimatie. De gezeten Gelderse bovenlaag had bij benoemingen van Raadsheren namelijk een uitgesproken voorkeur voor inheemsen, en zag uitheemsen niet graag benoemd worden door de Spaanse Koning danwel de landvoogd(es). Opvallend is verder dat de bok uit het wapen van Stratius op alle bekende afbeeldingen naar rechts gewend is. Dit is zeer ongebruikelijk in de heraldiek. Een reden zou kunnen zijn dat hiermee op subtiele wijze werd aangeduid dat Stratius en de inheemse naamgenoten géén familie waren. Of men heeft per abuis de spiegelbeeldige afbeelding van het cachet of zegelring als uitgangspunt genomen.
 



Straetman / Straten
-  IJsselvalei / Kleef / Utrecht


zegel tylman opter Straten 1416

Tylman opter Straten, 1416


Tylman opter Straten zegelde op 10 februari 1416 te Zwolle een kwitantie voor de Stad Zwolle wegens betaling voor niet nader aangeduide diensten.

Onduidelijk is of en op welke manier deze Tylman in relatie staat tot de hierna volgende familie Van der Straten / Op der Straten uit Doesburg, de Veluwezoom, Kleef en Utrecht die het wapen met de bok voerde.

Het wapen van Tylman toont volgens de heraldici van het Historisch Centrum Overijssel een omgewende klimmende eenhoorn. Het Randschrift luidt: S TELMAN OPTER STRATEN
Mogelijk bestaat er een relatie tussen de eenhoorn en de latere bok. Maar die kans acht ik niet zo groot.

Bron: Historisch Centrum Overijssel, toegang 700, Inventaris Stadsarchief Zwolle, inv. nr. 14451 en 6425


Wapen Gertruijt Verstraten ca 1509


Gertruijt Verstraten, ca. 1509

Gertruijt Verstraten huwde ca. 1509 met Hendrik Heijdendal. Zij kregen ten minste twee kinderen.
Zoon Derck Heydendael huwde met Wendel Baerken, dochter van Hendrik Baerken, burgemeester van Doesburg, en Wendelina Stockman.
Dochter Elisabeth Heydendael huwde 1544 met Wilhelm Baerken, burgemeester van Doesburg (en weduwnaar van NN), en broer van Wendelina Baerken.

Onduidelijk is welke bron werd gebruikt voor opname in de collectie Steenkamp-Damstra. Het kaartje in de collectie geeft geen verdere informatie, maar de afbeelding is qua stijl duidelijk van latere datum.

Bron: Collectie Steenkamp-Damstra, Centraal Bureau Genealogie: "Verstraten".




zegel Hermen ter Straten

Harmen ter Straten, 1536

Op 1536 januari 8 zegelde te Lochum Harmen ter Straten.
Op het zegel (in groene was) een stijgbeugel.
Opvallend is dat op het zegel van Wilhem van Straten (
Zie 1560) een omgekeerd hoefijzer afgebeeld staat. Beide zegels lijken te wijzen op een bestaan als smid, danwel als lid van het smedengilde of een verband met ruiterij.

Bron: Regionaal Archief Zutphen, Archiefnummer 357, inventaris van het archief van het vrouwenconvent Isendoorn, regesten 1337-1548, regest nr. 1957

Een zwart opstaande reebok, voor de helft in een rood veld met neergebogen knie

Geertruyt Straetman, ca. 1550

Geertruyt Straetman huwde circa 1560 te Doesburg met Derck (Theodorus) van der Stegen. Hieruit 3 kinderen: 1- Everhard van der Stegen, "rentmeyster der stadt Emmerick", huwde 1583 met Wendel Zoer. 2- Geertruyt, huwde 1580 met Gerrit van Zwethen. 3- Henrick, ambtman van het grafelijke stift Elten, huwde met Judith Schaep

Geertruyt voerde als familiewapen: "een zwart opstaande reebok, voor de helft in een rood veld met neergebogen knie".
Bij de latere afbeeldingen van dit familiewapen is steeds sprake van een "uitkomende bok", het schild al dan niet doorsneden, met of zonder dwarsbalken.

Bron: Liber Genealogiae, van Adam Stenderingh uit 1745. Beschreven in Geslachtsboek der familie Stenderingh-Baerken en aanverwante families, medegedeeld door Jos. Kleijntjes, in: Navorscher, jaargang 59 (1910), pagina 49 e.v. De passages betreffende de familie Van der Stegen worden behandeld vanaf pag. 211. Het familiewapen van Geertruyt Straetman op pag. 505.



Zegel-Henrick-ter-Straten

Henrick ter Straten, 1560

Op 1560 november 12 zegelde te Zutphen Henrick ter Straten samen met Wilhem van Straten. (Zie ook volgende item.) Beiden afkomstig uit Doesburg. Men mag gevoeglijk aannemen dat deze twee heren familie van elkaar waren. Broers of vader en zoon. (Het zegel van Wilhem lijkt qua stijl ouder dan het zegel van Henrick.  Laat Gothisch versus vroeg renaissance.)

Op het geschonden zegel (in groene was) van Henrick rechts een gestileerde uitkomende bok en links mogelijk een hooivork. De stijl is vroeg-renaissance. De bok is bekend uit verschillende familiewapens uit het geslacht Van (der) Straten / Straetman.

Bron: Regionaal Archief Zutphen, Particuliere Charters 1297 – 1809 regesten , Archiefnr. 191, reg.nr. 1157


Zegel Wilhem ter Straten 1560

Wilhem ter Straten, 1560

Op 1560 november 12 zegelde te Zutphen Wilhem van Straten samen met Henrick ter Straten. (Zie ook vorige item.) Beiden afkomstig uit Doesburg.

Op het geschonden zegel (in groene was) van Wilhem herkennen we waarschijnlijk een omgekeerd hoefijzer. Zie ook 1536 - Harmen ter Straten.

Bron: Regionaal Archief Zutphen, Particuliere Charters 1297 – 1809 regesten , Archiefnr. 191, reg.nr. 1157


Catharina van der Straten 1589

Catharina van der Straten, 1589

Dit wapen betreft een tekening naar een rouwbord uit een onbekende kerk. Het werd rond 1675 nagetekend door Van Lange. Uit een bijschrift blijkt dat het handelt om het wapen van "Catharina van der Straten ... sij sterft den 4 July 1589". Catharina was volgens het wapenbord de "huijsvrouw" van "Hyacithus Scoti Grave van Vicelalij".  Haar kwartieren bestonden uit De Bije, Suijs en Drogendijck. De zijne luidden Sanitati, Trechi en onbekend.

Het wapen is duidelijk nauw verwant met de wapens van Jan van Straten (1600) en Johan van Straten (1626), hoewel de precieze aard van de familieverwantschap voorlopig onbekend blijft.  


Bron: Wapenboeck van Lange, rouwborden, pag. 1699. Centraal Bureau voor Genealogie


Alliantiewapen v. Straten x v. Heerdt 1599


Wapen Wendel van Straten 1599 Rheden


Wendel van Straten, 1599

Wendel van Straten werd ook wel Verstreaten of Straetman genoemd. Zij was een zus of tante van Margaretha (zie 1617) en Bernharda (zie 1636). Wendel was gehuwd met Gaert van Heerde, Holrichter van Rheden en Worthrhederbos.

In de kerk van Rheden hing een rouwbord met het volgende opschrift: "Anno 1599 den 5 Januarij starf Joncker Gaardt van Heerde, Holtrichter. Anno ….. Wendel van Straten."

Het origineel is verloren, maar leeft voort als schets. De schets laat zich als volgt beschrijven:
Alliantiewapen Van Heerde / van Straten en vier kwartierwapens. Het wapen Van Heerde is een schuinbalk, het tweede wapen aan manszijde is leeg. Het wapen Van Straten is een uitkomende bok en het tweede wapen aan vrouwzijde een grote keper. (Dit zou het wapen Gent of Bongaart kunnen zijn. Zie wapenkaart magistraat van Utrecht.)
De schets van het wapen van Wendel lijkt het meest op het wapen van Bernharda, 1636.

Bron: Grafzerken (meerendeels in Nederl. Kerken enz.) Uit een hss door A.B. van Spaen, nageschreven door W.J. Bn d'Ablaing v. Giessenburg. Manuscript van 480 pagina's, pag. 106. Kopie-Manuscript in collectie CBG

Wapen Wendel v. Straten x v. Heerdt 1599

Drie dwarsbalken, uit de bovenste komt een bok

Gerrit Rutgersz. Van Straten, 1599

Opschrift Grafsteen Buurkerk te Utrecht: "In deze kelder leggen begraven Gerrit Rutgersz. Van Straten ende is gestorven den VII Januarij anno 1599 ende Gerritgen Reyersdochter van Schayck sijn huysvrouw sterft anno 1602 den 4 September".
Op het graf twee wapens. I: "drie dwarsbalken, uit de bovenste komt een bok", II: "een ring, waaromheen drie lelies, twee boven, een beneden, die met den stengel den bol raken".

Dit wapen is identiek aan het wapen van Jan van Straten, 1600.

Bron: Bloys van Treslong Prins, Genealogische en Heraldische gedenkwaardigheden Utrecht, pagina 165



Jan van Straten, 1600

Jan van Straten was Secretaris van het Stadsbestuur Utrecht in 1600. Als ik zelf een beschrijving zou moeten maken zou die als volgt luiden: Doorsneden: A in zilver een uitkomende zwarte bok; B in goud drie groene dwarsbalken.
Ook hier geldt: de groengekleurde balken waren oorspronkelijk waarschijnlijk blauw.

Johan's broer Gerrit voerde hetzelfde wapen. En dit wapen werd ook gevoerd door de Doesburgse Straetmannen (die ook luisterden naar de naam Verstraeten).

Dit wapen vertoont een duidelijke verwantschap met het wapen van Johan Stratius, hoewel beide bijna-naamgenoten hoogstwaarschijnlijk géén gemeenschappelijke afstamming hebben.

Deze Jan van Straten was de vader van Johan van Straten en Willem van der Straten wier wapens hierna worden afgebeeld. Jan van Straten figureert als Johan van Straeten in de 2e generatie van het parenteel "Van (der) Straten - Utrecht" (zie deze website onder "Parentelen").

Bron: De Monumenta van Aernout van Buchel. Onder deze titel vervaardigde rond 1615 de Utrechtse oudheidminnaar Aernout van Buchel of Buchelius (1565-1641) tekeningen in kleur en zwart/wit met beschrijvingen van de grafzerken, wapenborden, inscripties en andere historische bijzonderheden van hoofdzakelijk kerken in Utrecht.

Doorsneden; A. een halve bok rustende op de snijlijn; B. gedwarsbalkt van 6 stukken

Niclaes Straetman/Verstraten, 1610

Opschrift Grafsteen St. Maartenskerk te Doesburg: "Hier. leyt. begraven. NICLAES VERSTRATEN. staerf. in. T'…610. den. 14en. O…ber". (1610 oktober 14, Doesburg)
Op het graf een wapen: "Doorsneden; A. een halve bok rustende op de snijlijn; B. gedwarsbalkt van 6 stukken".
Dit wapen lijkt identiek aan dat van Jan van Straten (1600) hetgeen aannemelijk maakt dat beiden familie waren. De aard van de familierelatie is echter ombekend.

Bron: R.T. Muschart, Grafzerken in Gelderland, steden, deel 1, pagina 268-269

Niclaes Verstraten werd bij leven meestal Straetman genoemd. Hij was een zoon van Hendrick Straetman, die woonachtig was in Kopenhagen en daar waarschijnlijk ook is gestorven. Zijn schoonvader heette Lubbert Straetman. Lubbert was eveneens als handelaar actief in Kopenhagen en heeft aldaar ook gewoond. Mogelijk was Lubbert een broer van Hendrik, hetgeen betekent dat Niclaes trouwde met een volle nicht.

Doorsneden; boven een uitkomende bok, de beneden helft effen

Diderick Straetman, 1613


Diderick Straetman was de vader van Hendrik Straetman (zie 1665). Diderick was woonachtig te Kleef. 1572 april 3 werd hij door Keizer Maximiliaan benoemd tot comes palatinus waardoor hij bevoegd was om gedurende diens regering en die van zijn opvolgers overal in het Roomse Rijk notarissen en judices ordinarii aan te stellen. 1588 werd hij genoemd als landschrijver te Kleef. In 1603 was hij actief als notaris te Kleef.

Zijn wapen volgens een zegel van 1613 februari 17: "Doorsneden; boven een uitkomende bok, de beneden helft effen".

Deze beschrijving van een zegel "in Cleve" is afkomstig uit de collectie Steenkamp-Damstra. Het is onduidelijk wat de bron van de samenstellers van de collectie was. 

Bron: Collectie Steenkamp-Damstra, Centraal Bureau Genealogie: "Straatman".



AliantieWapen Margaretha Straetman / Johan van Dans


Margaretha Straetman, 1617

Margaretha Straetman was gehuwd met de Arnhemse schepen en burgemeester Johan van Dans. Margaretha was diens tweede vrouw en stiefmoeder van de kinderen van Johan van Dans. Voor zover bekend hadden Margaretha en Johan samen géén kinderen. Margaretha was een zus van Bernharda Straetman, gehuwd met Johan van Lennep tot Biljoen (zie 1636), en Arnt Straetman (x N. Heyendael). Hun ouders waren Arnt op ter Straten en Maria Voet.  Wendela van Straten, gehuwd met Gaert van Heerde (zie 1599), was een tante of een zus.

Bijschrift bij de wapentekening: "Johan van Dans, schepen, Ao 1617 [jaartal zwart gemaakt] des Augusti gestorven".

De vrouwzijde van dit aliantiewapen is niet doorsneden. Er is geen sprake van dwarsbalken. Slechts een uitkomende bok, als in het wapen van Wendel van Straten (1599) en Bernharda (1636).

Bron: Gelders Archief, inv.nr. 2089, Wapenboek Sint Joosten Schutterij Arnhem.



Johan van Straten, 1626

Johan van Straten was Raad in het Hof van Utrecht 1626 (overleden 1656). Officiële Beschrijving van het wapen: Gedwarsbalkt in zes stukken, van zwart en goud en in een gouden schildhoofd een uitkomende zwarte bok.

Dit wapen is nagenoeg identiek aan dat van zijn vader Jan van Straten, 1600.

Uit het Parenteel "Van (der)Straten - Utrecht" (zie deze website onder "Parentelen") blijkt dat Johan van Straten en Willem van der Straten (zie 1674) broers waren. In (familie)wapens konden in korte tijd dus aanzienlijke verschillen ontstaan. In dit verband is het wel goed te bedenken dat in het spraakgebruik een mannelijke geit en dito hert beide "bok" worden genoemd. Broer Willen voerde eerder hetzelfde wapen als Johan, maar nam later het wapen met het hert aan als persoonlijk wapen.

Bron: De Heraldische Databank Centraal Bureau Genealogie.

Een halve bok

Henr. Stratman, 1635


Op 1635 februari 27 zegelt te Emmerick ene Henr. Stratman met "een halve bok". Het betreft hier bijna zeker dezelfde man als in 1665. (Zie aldaar)

Deze beschrijving van een zegel "in Cleve" is afkomstig uit de collectie Steenkamp-Damstra. Hun bron: Navorscher 1910 - 211/505.

Bron: Collectie Steenkamp-Damstra, Centraal Bureau Genealogie: "Straatman".



Wapen Berharda Straetman


Bernharda Straetman, 1636

Dit wapen betreft een tekening van een rouwbord uit de kerk te Velp (bij Rheden) met daarop het bekende wapen van Van Lennep en het wapen Straetman zoals we dat kennen uit Doesburg, Utrecht en de familie van Graaf Straetman, met dit verschil dat op het wapen Straetman wel de uitkomende bok staat, maar zonder de dwarsbalken.

Opschrift bij het wapenbord luidt:

OBIIT XXVI. MART.
M.DC.XXXVI.
. . . Straetman oude vrouw op Bilijon is op 't huijs 't Bilijon inde Heeren ontslapen ende tot Velp inde kerck begraven.

De oude vrouw Straetman op het wapenbord betreft Bernharda Straetman, die gehuwd was met Johan van Lennep tot Biljoen. Zij hadden ten minste twee kinderen: Gaert van Lennep tot Biljoen en Cunera van Lennep.
Bernharda had als zus Margaretha Straetman, gehuwd met de Arnhemse burgemeester Johan van Dans (zie 1617). Arnt Straetman, gehuwd met N. Heyendael, was haar broer.

Wendela van der Straten / Straatman, gehuwd met Gaert van Heerde (zie 1599), was een tante of mogelijk een zus.
Over mogelijk andere broers en zussen bestaat nog geen zekerheid. Ook de precieze aard van de verwantschap met de familie Straetman / v.d. Straten uit Doeburg en Utrecht is vooralsnog niet duidelijk.

Opvallende overeenkomst tussen de wapens van Margaretha en Bernharda zijn de rode hoeven en hoorns van de bok en het feit dat het wapen niet doorsneden is. Opvallend verschil met de Utrechtse en Doesburgse wapens: de afwezigheid van de dwarsbalken.

Bron: Hoge Raad voor Adel, collectie Spaen, verzamelde genealogische en heraldische tekeningen, pagina 6


wapen Daniel Arnts 1659

Daniël Arnts alias Daniel Straten, 1636

Daniël Arnts (Aerntsen, Aernts, Arents) was geërfde van de Veluwe en vanaf 1636 onderscholtus van Rheden gedurende zéér lange tijd. Als onderscholt volgde hij in 1636 Arnts Hendriks op, vermoedelijk zijn vader.
Nog in 1683 voerde hij een rechtzaak in Doesburg waarbij hij niet alleen werd aangeduid als "scholtus" (sic.!), maar waarbij in de stukken tevens werd aangegeven dat hij ook Daniel Straten werd genoemd.  Zij zoon woonde later te Brummen (Cortenoever) en werd afwisselend Waender Daniëls en Waender Straetman genoemd.

Daniel Arnts' zegel is verschillende keren aangetroffen in diverse collecties in het Gelders Archief, o.a. in de jaren 1659, 1660, 1664, 1666, 1670 en 1671. Het betreft een omgekeerd anker. De vraag is natuurlijk of Daniel familie was van de "bokken', en waarom hij dat wapen dan niet voerde. De tijd zal het leren. Maar mogelijk was zijn wapen een zakelijk wapen, horende bij de functie van onderscholt.

Deze afbeelding is afkomstig uit de collectie Steenkamp-Damstra. Het betreft een tekening naar een zegel. 

Bron afbeelding: Collectie Steenkamp-Damstra, Centraal Bureau Genealogie: "Aernts, Daniel".
Bron naamgeving: Gelders Archief, Toegang 0145, ORA Stad Doesburg, inv.nr. 740.




Wapen Johanna van der Straten 1664

Johanna van der Straete, 1664

Johanna van der Straete trouwde 1664 maart 23 te Gorinchem (met attestatie van Utrecht) met Jonkheer Roeloff van Paffenrode, in 1649 burgemeester van Gorinchem. Zij werd 1664 juli 6 te Gorinchem ingeschreven als lidmaat, eveneens met attestatie van Utrecht. Uit haar wapen mag je opmaken dat ze familie is van Jan (zie 1620), Johan (zie 1626) en Willem van der Straten (zie 1674). De precieze aard van deze filiatie is echter nog niet bekend.
Johanna stierf vóór 1668 juni 24, want op die datum huwde Roeloff van Paffenrode opnieuw met Anna de Veer.

In de collectie Steenkamp-Damstra staat dit wapen opgenomen onder de naam "N.N. Verstraten", zonder nadere bronverwijzing.

Bron: Collectie Steenkamp-Damstra, Centraal Bureau Genealogie: "Verstraten".



Wapen Hendrik Stratman 1665

Hendrik Straetman, 1665

Hendrik Straetman, ook wel genoemd Heinrich Stratman, was in 1665 Justitz Rath van de keurvorst van Kleef. Ook Burgemeester van Kleef in 1648. HIj was de vader van de latere Graaf Straetman (zie 1685).

Volgens bijschrift in de collectie Steenkamp-Damstra is deze afbeelding overgenomen uit het archief van de Leenkamer in het Gelders Archief (toen nog Rijks Archief Arnhem). De exacte datering is 1665 mei 10. Betreffende het onderste helft van het wapen staat op het kaartje "5 rijen straatstenen?" In werkelijkheid betreft het de wijze van arcering voor heraldisch bont. Het wapen is identiek aan het hartschild van het wapen van de Graaf.

Bron: Collectie Steenkamp-Damstra, Centraal Bureau Genealogie: "Stratman".




Willem van der Straten, 1674

Willem van der Straten (1593-1681) was Burgemeester van Utrecht, 1674-1676. Hij was in 1636 oprichter van de Utrechtse medische faculteit, als zodanig de eerste hoogleraar van de Utrechtse Hoge School, en gaf van 1636-1649 colleges. Hij introduceerde het praktische en aanschouwelijke onderwijs naast de theorie. Willem van der Straten werd ook wel Stratenus genoemd. Officiële beschrijving van het Wapen: Doorsneden: A in goud een uitkomend springend zwart hert; B gedwarsbalkt in zes stukken, van zwart en goud.

Bron: De Heraldische Databank Centraal Bureau Genealogie.

Het hierna volgende wapen is van dezelfde persoon.


wapen Stratenus 1681

Willem van der Straten, 1681

Zelfde persoon als voorgaande. Willem van der Straten stierf op 6 november 1681 en werd begraven in de  Jacobikerk te Utrecht.  Zowel op zijn grafzerk als op een rouwbord boven het graf was het wapen van Willem van der Straten afgebeeld. Het betreft het vertrouwde familiewapen met de bok i.p.v. het wapen met het hert. We mogen aannemen dat het wapen met het hert slechts een persoonlijk wapen was dat hij had aangenomen met het oog op zijn werkzaamheden als burgemeester van Utrecht.

Bron: E. van Engelen, Grafs en wapen der kerken van Uytrecht. (Handschrift in de bibliotheek van Utrecht), pag. 407 en 418,  volgens Dr. E.D. Baumann, Een lijfarts der Oranjes in de XVIIde eeuw (Utrecht z.j.) pag. 47



Theodor Althet Heinrich Straetman, 1685

Theodor Althet Heinrich Straetman (1637-1693) was een zoon van Hendrik Straetman (zie 1665). In 1685 kreeg hij van Keizer Leopold I van Habsburg de titel Reichsgraaf / Graaf wegens bewezen diensten ("Ceasar Merentibus Offert"). Vanaf dat moment wordt hij afwisselend Straetman, Von Strattmann, (van) Straetman und Peuerbach etc. etc. genoemd, waarbij er een grote verscheidenheid aan spellingen is gehanteerd. In Wenen kwam Von Strattmann het meeste voor.

Het wapen ter linkerzijde is het officiële wapen (ontdaan van schildhouders, helmteken en dekkleden) dat hij in 1685 ontving bij zijn verheffing tot Graaf door de Keizer. Het is een kleurtekening afkomstig uit de originele "Adelsakt" uit 1685 (Oostenrijkse Staatsarchief). Onderstaand het hele wapen waarvan het wapen ter linkerzijde een detail is.
Daar weer onder vind je nogmaals het totale wapen, inclusief wapenspreuk, kronen, leeuw, tweekoppige adelaar, bok etc in zw/w (een vroeg 20e eeuwse ets).

Wapen Graaf Straatman



Schild graaf straetman


Links nogmaal het schild in zwart wit. Daaronder een detail van hetzelfde wapen, waarin centraal een kleiner schild staat met de inmiddels bekende "halve bok", in Oostenrijk veranderd in een steenbok. (Het hemd is ook daar nader dan de rok.) Dit centrale schild is gelijk aan het oude familiewapen van de Graaf, ontdaan van alle elementen die verwijzen naar zijn nieuwe titel en het Keizerrijk. De Bok staat tegen een Gouden achtergrond, en de onderste helft van het schild is Blauw.
De arcering van de onderste schildhelft staat voor "heraldisch bont".

Vervolgens onderstaand ook nog een lakzegelafdruk naar het wapen van de vader van Graaf Straetman. Waarschijnlijk gaat het hier om een afdruk van een moderne kopie (zegelring) gemaakt in opdracht van een naamgenoot van de Graaf.
Bron: heraldische collectie Steenkamp-Damstra, CBG te Den Haag. Herkomst en leeftijd van deze lakzegelafdruk zijn niet aangeduid.

Het oude familiewapen op hartschild en zegel is duidelijk verwant aan dat van de Utrechtse v.d. Straten, de Doesburgse Niclaes Straetman en de naamgenoten uit de Veluwezoom.

hartschild Graaf Straatman
Zegel Straetman

 



Wapen van Bruck-Waas

De Graaf kreeg van Keizer Leopold I een aantal titels waaronder Heer van Peuerbach, Brugg en Spätenbrun. Het nabij Peuerbach gelegen stadje Bruck-Waas (Brugg?) nam het voorouderlijke wapen van de Graaf zo goed als ongewijzigd over als Stadswapen.
Wapen Batthyany

Familiewapen Batthyány-Strattmann


Eleonore Strattmann (1672-1741), de dochter van Graaf Theodor Althet Heinrich Strattmann, trouwde met de Hongaarse Graaf Adam Batthyány von Nemet Ujvar (1672-1703). Omdat de zonen van Graaf Strattmann allen overleden zijn zonder mannelijke nakomelingen stierf het grafelijke geslacht Strattmann uit. De familie Batthyány verwierf via de Keizer het recht om de naam Strattmann toe te voegen aan de eigen naam. Daardoor leeft de naam Strattmann tot op heden voort in deze Hongaarse adellijke familie. Ook in het huidige familiewapen Batthyány-Strattmann herkennen we iets uit het oude Straetman-wapen: de inmiddels bekende bok, zowel in het 1e kwartier (linksboven) als onder de helmtekens (eveneens links). Alleen is de bok nu omgewend.



Wapen Johann von der Straissen 1514 Keulen

Van der Straissen - Keulen

 

Johann von der Straissen, 1514

Johann von der Straissen (op der Straßen) was 1514 Ratsherr van Keulen. Hij was gehuwd (1) met Gertrudt Broelman, dochter van Johannes von Esch genoemd Broelman (burgemeester van Keulen in 1488 en 1491) en Catharina Reills.
Johann trouwde (2) op 1511 mei 30 met Agnes NN, (3) op 1517 febuari 26 met Lucia NN en (4) op 1520 december 22 met Marg. NN.
Johann von der Straissen is begraven in St. Jacob kerk te Keulen.

Zijn wapen: Een aanziende hertenkop, tussen het gewei een zwarte Sint-Jacobsschelp.

Bronnen:
Ratsherrenverzeignis von Köln zu reichsstädtischer Zeit von 1396-1796, door Herbert M. Schleicher, Köln 1982, pag. 525.
Die genealogisch-heraldische Sammlung des Kanonikus Joh. Gabriel von der Ketten in Köln, Band I, door
Herbert M. Schleicher, Köln 1983, pag. 452-454.
Die genealogisch-heraldische Sammlung des Kanonikus Joh. Gabriel von der Ketten in Köln, Band IV, door
Herbert M. Schleicher, Köln 1986, pag. 629.

In het Oud Archief van Zutphen berust uit de periode 1509-1511 een flink aantal brieven van en naar de stad Keulen met als onderwerp een grote partij wijn waarvan het eigendomsrecht van Johann von der Straissen, burger van Keulen, wordt betwist.  Kennelijk was Johann actief als wijnhandelaar. Opvallend daarbij is de grote variëteit qua spelling van zijn naam: Johann up der Straissen, Johan op der Straesen, Johan upter Straten, Jan opter Straten, Jan op der Straiten.

Bronnen: Oud Archief gemeente Zutphen, regesten, inv.nr. 2033, 2035, 2041, 2058, 2086 en 2130.


 

Wapen Adriaan van der Straten

Van der Straten - Frankfurt

 

Adriaen van der Straten, 1600

Adriaen van der Straten (ook wel "van der Strassen" enoemd) was een zeer welvarende zijdekoopman in Frankfurt am Main. Hij liet bij zijn dood een erfenis van maar liefst 200.000 florijnen na. Hij zou afkomstig zijn uit Antwerpen en is daarmee kandidaat voor een onbekende en onvermoedde afstammeling van Pierre van der Straten. Adriaen's zoons traden in zijn voetsporen en zwierven uit over Europa, van Denemarken tot Marseille.

Het wapen van Adriaen van der Straten wordt gesierd door 3 Mispelbloemen. Een klassiek heraldisch symbool dat teruggaat op de Graaf van Gelre. Heraldici spreken in dit verband vaak ook gewoon van een (Gelderse) roos. Het feit dat een Antwerpse van der Straten in Frankfurt een Gelders heraldisch symbool voert strookt met de onbewezen en volstrekt onwaarschijnlijke overlevering dat de Zuidbrabantse van der Straten afstammen van de Rheinlandse van der Straten uit de omgeving Kevelaer/Goch, alwaar de Mispel in een flink aantal stadswapens een toonaangevende rol speelt. Het lijkt het resultaat van het consequent volhouden van een onterrechte maar voor parvenues maatschappelijk aantrekkelijke claim op voorname afkomst en bijbehorende standing.



R
eferentie-Wapens



Wapen van Meerkerk

Dit is het gemeentewapen van Meerkerk van 1816. Officiële beschrijving: Van goud beladen met 3 fasces van sabel. Fasces zijn Romeinse symbolen van rechterlijke macht, danwel macht over leven en dood.

De waarde van danwel werkelijke grond voor symbolische interpretatie van wapens wordt door sommige heraldici betwist.



Wapen van Kervenheim

Gevleugelde Bok in het gemeentewapen van Kervenheim, nabij Kevelaer in het stamland van de Rheinlandse von der Straten



Wapen van Kleinkevelaer

Het wapen van Kleinkevelaer toont een Mispelbloem. De Mispel is een heraldisch symbool van middeleeuws Gelderse traditie, later overvleugeld door een leeuw. De 7 zwaarden symboliseren naar verluidt de zeven smarten van "Maria van de 7 Smarten", de schutspatroon van de plaatselijke parochie.



Wapen van Wetten

Het wapen van Wetten, nabij Kevelaer laat eveneens een Mispelbloem zien, plus twee adelaarsklauwen. Ook in andere Gelderse steden, zoals Zaltbommel en Doetinchem kan men nog steeds de Mispel herkennen. De Mispel wordt abuisievelijk ook wel "Gelderse Roos" genoemd.


Wapen Graafschap Bentheim

Het originele wapen van de Graven van Bentheim. De bollen vindt men ook terug in het wapen van Geldermalsen. Bij het wapen van Geldermalsen op www.ngw.nl staat het volgende te lezen:

"De penningen zijn afkomstig van het wapen van de graven van Bentheim, in Duitsland, vgl De Wijk. Deze familie was in de 12-14e eeuw in bezit van (waarschijnlijk) een versterkt huis en gronden in de huidige gemeente. Hoewel de herrlijkheid al sinds de 14e eeuw in andere handen is geweest, bleef het Bentheim wapen het heerlijkheidswapen."